Aínda que normalmente sinalariamos que os bosques son refuxio de multitude de especies, xa que segundo a FAO, ao redor do 80% da biodiversidade terrestre de todo o mundo atópase en territorio forestal e Nacións Unidas engade que son máis de 60.000 as especies de árbores que compoñen os bosques, en Samos podemos darnos conta que tamén serven como refuxio espiritual ou simplemente converterse nun lugar idóneo para escaparse do mundanal ruído.
Moitos mosteiros, como o de San Xulián de Samos, sitúanse en zonas boscosas, buscando a soidade, lonxe da distracción e en busca dun lugar especial para o pensamento, estudo, recollemento e oración. Pero non soamente decidían a súa localización por devandito motivo, senón que os bosques eran unha fonte de recursos para a alimentación, desde caza ata recollida de froitos, de recolección de plantas medicinais, para o abastecemento de madeira para construción, mobiliario, fonte de calor e captación de auga.
A través do Sistema de Certificación Forestal PEFC, os diferentes hábitats presérvanse, rexenéranse e mantéñense agora e no futuro garantindo, ademais, a obtención de multitude de produtos, bens e servizos que os bosques nos ofrecen.
Monasterio de Samos
Tan recollido, tan estreito, tan sepulto está ese Mosteiro entre catro elevados montes, que por todas partes non só lle pechan, mais oprímenlle, que só é visto das estrelas, cando as logra verticais…
A disposición da paraxe retrata a relixión dos seus habitantes. Retrátaa, e aínda inflúea: porque pechado por todas partes o Horizonte, faltan obxectos onde se disipe o espírito. Só cara ao Ceo ten a vista desafogo; e así leva todas as atencións o Ceo. Polo ilustre Frei Benito Jerónimo Feijoó.
Samos é o mosteiro habitado máis antigo de España. O primeiro escrito que o menciona data do ano 665. Con 1.500 anos de vida monástica case sen interrupción, alberga este Mosteiro, a historia de moitos pobos e homes que pasaron por el e que seguen pasando, pois é Camiño de Santiago. Actualmente está habitado por 12 monxes benedictinos.
Situado xunto ao río Sarria, as enormes proporcións do Mosteiro de Samos, de 14.000m2, sorprenden a todos os que o visitan. Os seus rústicos e sinxelos muros exteriores e sólidos e austeros edificios, construídos con cachotería de lousa, contrastan coa nobreza e a elegancia dos seus claustros de pedra de granito.
Integran o complexo monástico dous claustros de dimensión desigual, unidos entre si e flanqueados por achatados torreóns. Anexo ao claustro grande pola parte noroeste, atópanse a súa magnífica igrexa e a súa esvelta sancristía.
Tres estilos arquitectónicos interveñen na súa construción e ornato da abadía: gótico, renacentista e barroco. Soamente consérvanse como reliquias unha portada e elementos illados do período románico.
O interior do mosteiro oculta fermosas creacións artísticas e estruturas en madeira, con impresionantes retablos de diferentes estilos que podes visitar.
Árbores que dan libros e crean estancias
O Mosteiro de Samos conta cunha gran biblioteca de máis de 25.000 volumes, algúns deles de alto valor histórico. En 1835 coa desamortización de Mendizábal, a maioría dos seus libros foron trasladados a Lugo, pasando a formar parte do fondo primitivo da Biblioteca Pública. Ao renovarse en 1880 a vida monástica en Samos, os monxes restauradores lograron refacer a biblioteca, pero o incendio acaecido en 1951, supuxo a perda irreparable de algo menos da metade dos seus libros. A partir de entón foise repoñendo e acrecentando, aínda que, respecto a os fondos antigos, dista moito do que foi antes da desamortización.
A biblioteca é unha das estancias do mosteiro que non se pode visitar, pero si poderás ver a farmacia, co seu mobiliario de madeira para a disposición dos fármacos necesarios ou almacén de plantas medicinais.
Uns dos tres monxes que permaneceron no mosteiro tras a Desamortización, en 1835, foi boticario. Non é difícil imaxinar a súa importancia tanto para a comunidade monacal como para os veciños de Samos. A labor de sucesivos boticarios que coidaron da saúde dos monxes e samonenses durante tantos séculos dependía do seu coñecemento das plantas medicinais. A natureza era así, unha vez máis, a principal fonte de recursos. Algunhas plantas cultivábanse no xardín da botica, orixinalmente situada na Capela do Ciprés e actualmente poderás contemplar a súa réplica nos exteriores do mosteiro.
Tamén poderás ver a preciosa porta de madeira que conduce á cela que habitou o poeta Ramón Cabanillas Enríquez.
Capela do Salvador ou do Ciprés
A uns cen metros do mosteiro áchase a Capela do Ciprés, un humilde e sinxelo templo de finais do século IX ou principios do X, de estilo mozárabe.
Chama a atención do visitante polo seu pequeno tamaño e a súa rusticidade. Consta de dous corpos de planta lixeiramente trapezoidal: nave e cabeceira. Nel cabe destacar a situación da súa porta no muro lateral sur, o arco triunfal elíptico con tendencia á ferradura, enmarcado coa pintura dun “alfiz”; e o “ajimez” do “testero” da cabeceira. O retablo barroco coa imaxe do Salvador preside o oratorio da comunidade.
Ao pé da capela temos outro tesouro en forma de árbore tamén única, un Ciprés (Crupessus sempervirens) de máis de 27 metros e un mínimo de 500 anos de idade, aínda que diversas fontes indican que podería alcanzar os 1.000 anos. Está incluído no Catalogo de árbores senlleiras de Galicia, do mesmo xeito que a Castiñeira de Ramil en Triacastela.
Un paseo polo Río Oribio
Os mosteiros tamén buscaban unha localización moi próxima aos ríos de pequeno caudal, principalmente para a pesca, por iso poderás observar como o Mosteiro de Samos está situado xunto ao río Sarria.
O río Sarria, tamén denominado río Oribio, fórmase coas augas que descenden dos montes da Meda, Oribio e Albela, atravesando a capital do municipio e desembocando no río Neira que é afluente do río Miño.
O lugar que inicialmente se trataba dun pequeno carreiro feito polos pescadores da zona en procura dun lugar privilexiado para capturar as apreciadas troitas deste río, actualmente converteuse nun paseo fluvial de máis de tres quilómetros que permite contemplar unha fermosa paisaxe á sombra de amieiros, bidueiros, freixos e salgueiros.
A vexetación de ribeira, ademais de ter un gran valor paisaxístico, ten unha alta importancia ecolóxica, regulando o microclima do río, asegurando a estabilidade nas ribeiras, formando un hábitat ideal para moitas especies animais e vexetais, actuando como filtro de sedimentos e substancias nocivas no leito.
O río mantén unha importante poboación de troitas que comparten espazo coas anguías. As anguías nacen no Mar dos Argazos e como angulas penetran no Miño e ascenden con dificultade ata o rio Oribio. Tras varios anos de crecemento regresan fronte ás costas de Cuba e Florida, atravesando o Atlántico nunha viaxe dun 8.000 Km, onde se reproducen e probablemente morren.
O Oribio conserva tamén una das últimas poboacións galegas de cangrexo autóctono, gravemente ameazado debido á transformación dos ríos e á introdución doutros cangrexos.
O Papel de PEFC
A través do Sistema de Certificación Forestal PEFC, os diferentes hábitats presérvanse, rexenéranse e mantéñense agora e no futuro garantindo, ademais, a obtención de multitude de produtos, bens e servizos que os bosques nos ofrecen.
Un dos obxectivos PEFC, é protexer, no posible, o chan fronte á erosión, a calidade das augas e os bosques de ribeira. Para iso, deberán adoptarse as medidas preventivas ou correctivas en caso de ser necesarias.
Para un adecuado mantemento e mellora da función protectora na xestión dos montes (principalmente chan e auga), débese fomentar, entre outras, a utilización de técnicas forestais que non prexudiquen de forma sensible a evolución favorable do chan, adoptar medidas preventivas adecuadas naquelas actuacións con risco significativo de erosión, mellorar a xestión dos bosques de ribeira, para protexer a calidade e o fluxo das correntes e, a estabilidade das marxes e defender os criterios de xestión forestal sostible na elaboración de ferramentas de xestión integral de concas hidrográficas, especialmente no referente ao tratamento e manexo dos ecosistemas forestais.
